Kees Klomp: ‘Sociaal ondernemers zijn helden die een podium verdienen’

21 augustus 2018

We moeten onze economie radicaal anders in gaan richten, vindt Kees Klomp. Als directeur van Stichting Maatschappij en Onderneming (SMO) is hij bezig met de vraag hoe we waarde toekennen aan bedrijven, met een focus op maatschappelijke impact. Het kapitalistische systeem met zijn focus op winst en negatieve impact op mens en milieu heeft immers zijn langste tijd gehad. ‘Straks zijn we megarijk op een onleefbare planeet die we compleet hebben leeggeroofd’, zegt Klomp.

Kees Klomp is een fanatiek voorvechter van de betekeniseconomie en expert op het gebied van betekenisvol ondernemen. De boodschap dat het anders moet, verkondigt hij als directeur van de SMO, de zakelijk-maatschappelijke denktank van de Erasmus Universiteit, als geen ander. Hij is expert op het gebied van de betekeniseconomie waarover hij de bestseller ‘Handboek voor betekenisvol ondernemen’ schreef. Wat is in zijn ogen nu precies ‘betekenisvol’? ‘Als de activiteiten van een bedrijf bijdragen aan het welzijn van levende wezens. We leven nu in een wereld waar geld de boventoon voert. We zijn een monetaire wereldeconomie waarin ondernemingen worden afgerekend op het bedrijfsresultaat.’

Focus op geld

De afgelopen decennia heeft de wereld op economisch vlak veel schade en schande gekend door de focus op geld. Onze drang naar monetaire waarde zorgt er juist voor dat de grondstoffen van de aarde uitgeput raken en er door de verdeling van kapitaal ongelijkheid is ontstaan. Ook in de economie is het besef doorgedrongen dat het niet langer zo kan, zegt Klomp. ‘Dat weten we eigenlijk al een tijdje. De SMO bijvoorbeeld is al vijftig jaar geleden opgericht. Nieuwe economen vertellen nu een verhaal waarin de economie niet leidend is maar volgend. Je ziet dat het maatschappelijke aspect niet langer meer een bijrol vervult maar voor sommige bedrijven juist hun fundament of ‘core business’ is geworden. Het is juist de conventionele economie die hiervoor heeft gezorgd. Kijk naar de gevolgen van het doorgeschoten marktdenken. Als het goed is voor de aandeelhouders, is het vaak slecht voor moeder aarde. Onze hele wereldeconomie is gefocust op geld omdat we geld mondiaal als de voornaamste waarde beschouwen.’

Wat Klomp betreft heeft het huidige kapitalistische systeem zijn langste tijd gehad. Niet alleen vernietigt het systeem onze planeet, ook werkt het ongelijkheid in de hand. ‘Kijk naar de VS, waar twee procent van de bevolking ruim negentig procent van het kapitaal in handen heeft en waar zestig procent in uitzichtloze armoede leeft. Dat is vruchtbare grond voor hele enge politieke ontwikkeling waarvan de eerste uitwas nu al te zien is.

Ik haal altijd graag mijn opa aan. Die zei: ‘Geld hebben is hartstikke leuk, maar uiteindelijk kun je het niet vreten.’

Hoop

Het besef dat het niet langer zo kan, begint langzaam door te dringen bij de huidige generatie. De veranderingen die in de marge begonnen zijn, vinden hun weg naar grote mondiale spelers van onze wereldeconomie. ‘Begrippen als cradle-to-cradle of de circulaire bedrijfsvoering vind je nu ook in jaarverslagen van grote, beursgenoteerde bedrijven. Vooral de focus van groei en winst is iets aan het vervagen naar impactgericht ondernemen. De sociale ondernemers zijn natuurlijk het beste voorbeeld. Terwijl je hier nog niet eens zo heel lang geleden mee voor gek werd verklaard. Het druist natuurlijk 180 graden in tegen het principe van het markteconomisch denken.’

Waarde

Waar een eventueel nieuw economisch systeem over zou moeten gaan, is de maatschappelijke impact die het heeft, vindt Klomp. Het probleem zit ‘em in het meten ervan. Hoe meet je immers onzichtbare waarde als je alles in geld uitdrukt? ‘Dat zijn dus kwesties waar we met SMO mee bezig zijn. Het is heel lastig om je waarde te laten zien als het uiteindelijk niet op de balans staat. ‘Weten is meten’, dat credo zit heel diep in ons systeem. Er is maar een taal in de economie, en dat is er een van profit and balances, aandeelhouders en winsten. Daar beoordelen we bedrijven op.’

De verandering moet beginnen bij de ondernemers zelf. Ondernemers die anders denken en met een frisse blik kijken naar de gevolgen, zegt Klomp. ‘De uitdaging voor ons is om ondernemers beslissingen te laten nemen die goed zijn voor de maatschappij en het milieu maar die eigenlijk slecht zijn voor hun business. En dat is ook meteen het moeilijkste, want het speelveld is niet eerlijk. Ik zit vaak in board rooms en ik hoor ook vaak van grote CEO’s dat het anders moet en dat ze wel wat anders willen. Maar het feit is dat ze gekaapt worden door aandeelhouders die winst en groei willen zien. De concurrent houdt geen rekening met het milieu en verdient daaraan. Daarom zitten entrepreneurs en sociaal ondernemers soms op twee totaal verschillende planeten.’

Impact

Wat Klomp betreft moeten we op een heel nieuwe manier gaan kijken naar begrippen als ‘waarde’ en ‘winst’. Bedrijven moeten worden beoordeeld op de manier waarop ze impact hebben op mens, dier en planeet. ‘Shell is een enorm waardevol bedrijf’, geeft Klomp als voorbeeld. ‘Maar de activiteiten blijven ethisch gezien niet overeind. Hoe kan het dat Shell dan nog bestaat? Omdat we vergroeid zijn geraakt met het economische systeem. Het is bijvoorbeeld toch belachelijk dat we een klimaatakkoord hebben waarin staat wat economisch haalbaar is om onze planeet te redden? Het moet niet zo zijn dat de markt domineert en dat de aarde op de tweede of derde plaats komt. Wat mij betreft lopen de sociaal-maatschappelijk gerichte bedrijven, die kijken naar de gevolgen van hun activiteiten voorop.’

‘Sociaal ondernemers zijn gewoon helden’, stelt Klomp dan ook als gevraagd wordt wat Social Impact Day te bieden heeft. ‘Het is moeilijk om op die manier te ondernemen. Het vereist moed, doorzettingsvermogen en durf. Je roeit tegen de stroom in en het is ook nog eens dubbel zo moeilijk om een bedrijf op te zetten dat klimaatneutraal of arbeid-inclusief opereert. Sociaal ondernemers verdienen een podium.’

Kees verzorgt de inleiding tijdens Social Impact Day Noord (bekijk hier het programma). Hij richt zich vooral op de macro-economische uitdaging waar sociaal ondernemers voor staan. Dit doet hij door te delen hóe we ervoor kunnen zorgen dat sociaal ondernemen gezien en behandeld gaat worden als het nieuwe normaal.