Een verslag van het derde Impact Avondcollege, met ondernemer en voormalig dierenactivist: Mark Kulsdom.

Eerst proeven, dan praten

Met een lege maag kun je niet geconcentreerd luisteren naar een interessante spreker. Helemaal niet als die spreker zélf verantwoordelijk is voor hetgeen je op je bord krijgt. In samenwerking met Everts Partycatering krijgen we dan ook een heerlijke zeewierburger opgediend. Inclusief alles wat op een hamburger hoort.

‘Hebben jullie wel genoeg saus?’ vraagt eigenaar en oprichter van The Dutch Weed Burger Mark Kulsdom, terwijl hij met de knijpfles langs de tafels loopt. Ja, we hebben genoeg saus en proeven de meerwaarde van een burger waarover je je niet schuldig hoeft te voelen na het eten ervan. En dan hebben we het niet over calorieën en toegevoegde e-nummers. Ook de Weed Bites smaken. En vullen. We staan op het punt te horen hoe dit bedrijf is ontstaan.

Een introductie in impact

Misschien was hij zenuwachtig om zijn verhaal te vertellen. Ook al staat zijn zeewierburger inmiddels op de kaart bij zo’n 200 restaurants; Kulsdom staat op het punt het achterste van zijn tong te laten zien. Maar dat weten wij nog niet op dit moment. De avond wordt geopend door Jorien Bakker van de Rijksuniversiteit Groningen. Hoe word je nou van dierenactivist een succesvol ondernemer? Om die vraag te kunnen beantwoorden, is het fijn eerst een introductie te krijgen in de sociale-ondernemingenleer.

Van risicomanagement naar impactmanagement

De inleiding krijgen we van niemand minder dan Arjen Boekhold (lid van Impact Noord met zijn bedrijf Game Changer Unltd), die aan de Rijksuniversiteit werkt. Met Game Changer Unltd. laat hij impact tot de dagelijkse praktijk van ondernemingen behoren.

Hij begint met een schematische weergave van de ontwikkeling die het bedrijfsleven doormaakt: deden bedrijven ‘vroeger’ vooral aan liefdadigheid – en stopte daarmee hun verantwoordelijkheidsgevoel jegens de maatschappij; sinds enkele tientallen jaren is MVO de standaard geworden. Een goed begin. Maar, beargumenteert Boekhold scherp: dat is slechts risicomanagement en heeft niets te maken met de intrinsieke motivatie echt goed te doen en de wereld geen schade te berokkenen. Bedrijven houden zich vooral bezig met de vraag hoe zij kunnen blijven doen wat ze altijd al deden, met het minste risico op imagoschade en klantenverlies.

Pas sinds enkele jaren is het impact-ondernemen een populaire term geworden en zijn er bedrijven die het omdraaien: mét hun missie om een maatschappelijk probleem op te lossen,  een klantenkring opbouwen en omzet draaien.

In wat voor systeem bevinden wij ons?

De praktijk is weerbarstiger. Het kapitalistische landschap verschuift niet zomaar van ‘verdienmodel’ naar het ‘dienmodel’ of van ‘oude, achterhaalde inzichten’ naar een ‘nieuwe, revolutionaire visie op ondernemen’. We hebben te maken met een enorm ingewikkeld systeem van subsystemen, lobby, macht, geld en belangenverstrengeling. Ondernemingen die een poging doen dit systeem van binnenuit te veranderen, worden meestal opgeslokt door multinationals. Hoe pak je het dan aan? Werk je samen met je grootste vijanden? Of ontwikkel je een nieuw systeem? Het antwoord zit ‘m in wat je wil bereiken. ‘Dus,’ vraagt Boekhold uitdagend aan Mark Kulsdom: ‘Waar in het landschap bevind jij je?’

Beelden die er niet om liegen

Mark Kulsdom heeft in totaal anderhalf uur om zijn verhaal met alle luisteraars te delen. Al zijn we eerder kijkers, getuige de vele beeldfragmenten die voorbijkomen in zijn presentatie. Sommige behoeven een inleiding; de meeste geen toelichting achteraf. Het filmpje dat het meest bijblijft, is die waarna het even stil blijft in de zaal.

‘Jullie zijn de eersten die dit filmpje zien. Ik heb het heel lang op zolder laten liggen. Maar blijkbaar was nu de tijd rijp.’ Kulsdom vertelt over zijn jeugd, zijn fanatieke activistische periode. En met fanatiek bedoelt hij: zo fanatiek dat hij enorme risico’s nam en op de blaren heeft moeten zitten. Om precies te zijn zes maanden, in een gevangenis in Denemarken. Toen de bivakmuts afging en hij moest boeten voor het bevrijden van honderden beestjes (oké, en het verwoesten van het betreffende bedrijf), kwam hij tot bezinning en wist hij dat het anders moest.

De zaal is merkbaar geëmotioneerd door dit verhaal. We begrijpen het allemaal, ook al zijn we misschien zelf niet zo activistisch. Zo geeft ook Jorien toe: ‘Ik heb zelf een keer een nacht in de cel gezeten, toen ik mij met anderen vastgeketend had aan de chloortrein. Daarna heb ik nooit meer zoiets gedaan.’

Een volgende fase

Mark Kulsdom vertelt over hoe hij de jaren erna tot het ene inzicht na het andere kwam. Hij had zichzelf geleerd video’s te maken en nam een documentaire over veganisme op in New York. Daar bleken al vele initiatieven te zijn. Hij werd dusdanig geïnspireerd, dat hij zelf een product van zeewier wilde maken. Immers, zo zei de seaweedfarmer, is dat ‘de nieuwe eiwitbron’ van de toekomst. Er zitten voldoende voedingsstoffen in om een vleesloos dieet te kunnen aanhouden.

Van het een kwam het ander en zo stond Kulsdom ineens met een paar collega’s zeewierburgers te verkopen op festivals. Hij mocht gebruik maken van een restaurant in Scheveningen, waardoor hij ook voor grotere groepen kon produceren. Ook die tijd ging snel voorbij; steeds meer horecagelegenheden vroegen om zijn product. Mede door zijn verhaal kwam hij onder het vergrootglas van menig multinational te liggen. Zo benaderde ook Unilever hem. Kulsdom verteltL ‘ik wist echt niet wat ik moest doen’.  Een duivels dilemma dat meerdere grote sociale ondernemingen tegenkomen: lever je je uit aan de partijen waartegen je eerder zo fervent actievoerde? Of is het een tactische stap om zo het systeem van binnenuit te kunnen veranderen? Kulsdom koos ervoor wél gebruik te maken van het enorme kapitaal dat schuilgaat achter multinationals, en om het in te zetten voor een goede missie. Zijn missie. Vlees compleet bannen uit het menselijke dieet. En dat dit (te) langzaam gaat, dat is dan zo.

Vier alle stapjes, maar wees niet tevreden

En dat is ook wat Arjen Boekhold beaamt. Hij licht toe: ‘elke kleine stap is misschien niet wat jij je ervan voorgesteld had, maar om een systeem te veranderen dat zo vastgeroest is in onze wereld, zijn alleen zulke kleine stapjes haalbaar. En zelfs die kleine bewegingen, die mogen gevierd worden.’ Maar moet je dan tevreden zijn, zoals de bedrijven dat waren nadat ze een half procent van hun winst schonken aan liefdadigheid? Nee. We zijn pas tevreden als de wereld niet meer in brand staat en er geen mensen met bivakmutsen meer nodig zijn om dierenleed bespreekbaar te maken in de Tweede Kamer. En wanneer bedrijven transparant zijn in hun jaarverslagen over wat zij doen om bijvoorbeeld de Sustainable Development Goals te halen.

Wat we nodig hebben zijn sociaal ondernemers in een sociaal systeem. Of, zoals Arjen Boekhold het zei: ‘Onredelijke mensen die omzet maken’. Want nu spelen zij op meerdere velden een spel, terwijl we allemaal op één veld zouden moeten spelen: het impactveld.