Impact Noord heeft in het voorjaar van 2020 meegewerkt aan een onderzoek van Adviesbureau BMC. Veel van onze leden hebben hiervoor input geleverd. In dit onderzoek, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, werd onderzocht hoe sociaal ondernemerschap in Nederland versterkt kan worden. Het kabinet ziet het belang van sociaal ondernemen en waardeert sociaal ondernemen. Zij willen sociaal ondernemers verder kunnen stimuleren en hebben daarom BMC gevraagd de knelpunten in kaart te brengen.

Samenvatting
Het uitgebreide onderzoeksrapport brengt concrete maatregelen naar voren die sociaal ondernemen versterken. In de samenvatting die onze stagiaire Angelique heeft gemaakt gaan we in vogelvlucht door deze maatregelen heen, ook zullen we bekijken wat het Rijk uiteindelijk heeft besloten mee te nemen uit het onderzoek. Wil je meer weten? Bekijk dan hier het uitgebreide onderzoeksrapport van BMC. Het is goed om te zien dat Impact Noord bij dit landelijk onderzoek betrokken is geweest, waaruit mooie vervolgstappen vloeien. Zo dragen we beetje bij beetje bij aan een impact vriendelijker ecosysteem.

Vijf Knelpunten sociaal ondernemers

BMC identificeert vijf knelpunten van sociaal ondernemers:

• 1. Begripsverwarring en conceptuele onduidelijkheid. Er zijn teveel begrippen in omloop die op elkaar lijken, maar  toch vaak verschillen in definitie. Er bestaat dus geen duidelijkheid over wat sociaal ondernemen precies is, dit zorgt voor verwarring onder zowel de ondernemer als de gemeenten/overheid. 
• 2. Meten van impact. Impact meten is niet eenvoudig en wordt nog niet gebruikt als algemeen begrip. Ondernemers vinden impact meten vaak te complex of duur, waardoor zij vaak niet hun maatschappelijke impact kunnen aantonen bij overheden, investeerders of inkoop organen. 
• 3. Wet- en regelgeving. Ze zorgen voor administratieve last en sociaal ondernemers ervaren schotten tussen afdelingen van overheden. Sociaal ondernemers weten vaak niet waar ze terecht kunnen, omdat zij te maken hebben met meerdere domeinen binnen een overheid. Ook passen hun businessmodellen vaak niet binnen het huidige instrumentarium van gemeenten of overheden. 
• 4. Financiering. Veel ondernemers hebben problemen met het aantrekken van financiering. Ze worden niet (h)erkend vanuit overheden, er is geen kennis over mogelijkheden vanuit de ondernemers zelf en de aanvraagprocedure is onduidelijk. Huidige financieringen hebben bepaalde verwachtingen en verplichtingen waar veel sociaal ondernemers (nog) niet of slecht aan kunnen voldoen. 
• 5.Behoefte aan opleiding. Sociaal ondernemers beginnen vaak met ondernemen omdat zij een missie hebben, maar het ontbreekt hen nog vaak aan de kennis over ondernemen zelf. Men weet bijvoorbeeld onvoldoende hoe men financiering moet aantrekken of hoe samen te werken met overheden. 

Advies BMC

Aan de hand van deze vijf knelpunten heeft het BMC een advies opgesteld. Dit advies is opgebouwd uit een drietal ‘sporen’. Deze sporen hebben alledrie onderliggende maatregelen die de knelpunten voor een groot deel zouden kunnen wegnemen. 

Spoor 1 is gericht op het uitbreiden van het ImpactPad. Deze uitbreiding van het ImpactPad zou ervoor zorgen dat impactondernemers allemaal dezelfde criteria hanteren bij het meten van hun impact, waarbij SDG’s een grote rol gaan spelen. Hierbij is samenwerking tussen stakeholders van belang, eenduidigheid in terminologie en aanpak nodig en het laat zien dat impact meten een extra activiteit is zonder zware administratieve lasten. 

Spoor 2 is gericht op het versterken van het ondersteuningsnetwerk. Dit ondersteuningsnetwerk zal zorgen voor een gemeenschappelijke aanpak en een eenduidig instrumentarium. Regionale netwerken zijn hier zeer van belang; hier liggen kansen voor samenwerkingen. Tevens moet er een duidelijk overzicht zijn van het aantal sociaal ondernemers in Nederland en ondersteuningsorganisaties moeten dit overzicht paraat hebben. 

Spoor 3 Financiële instrumenten vanuit het Rijk moeten toegankelijk worden voor impactondernemers. Deze financiële middelen zijn op dit moment onvoldoende toegankelijk voor impactondernemers door de complexiteit van het aantonen van maatschappelijke impact. Er zouden vouchers moeten komen, waarbij sociaal ondernemers korting kunnen krijgen, het investeringsrisico te verlagen, en gemaakte kosten 50% te vergoeden. Impactondernemingen moeten niet meer worden buitengesloten door intake-instrumenten van het Rijk.

Vervolgstappen

In de kamerbrief van 10 Juli 2020 onderschrijft het kabinet dat door begripsverwarring over het begrip ‘sociaal ondernemen’ sociale ondernemers onvoldoende worden herkend. Deze begripsverwarring, ook geuit in het onderzoek van BMC, komt voort uit een te letterlijke vertaling van ‘social enterprise’. Het kabinet stelt voor om in plaats van de term sociaal ondernemer, maatschappelijk ondernemer te gebruiken. In maart 2021 is de City Deal Impact Ondernemen ondertekend door ruim 80 partijen. In deze City Deal lijkt het begrip maatschappelijk ondernemer plaats te maken voor impactondernemer. 

Het kabinet wil daarnaast spoor 1 uit het onderzoek gaan volgen: het ImpactPad verder uitbreiden. Ook willen zij de dienstverlening omtrent maatschappelijke ondernemers verbeteren. Dit door de volgende vervolgstappen te nemen:

• Er komt een ‘verbindingsofficier’ die maatschappelijke ondernemers kan wijzen naar de juiste expert voor vragen over, wet- en regelgeving, financiering en ontwikkeling van ondernemersvaardigheden. 
• Er wordt een werkgroep ‘maatschappelijk ondernemen’ opgesteld als doel om het netwerk te verbeteren. Tevens zal dit ook de kennisdeling verbeteren tussen ondernemers en overheid. Maatschappelijk ondernemerschap wordt hierdoor gestimuleerd en gefaciliteerd. 

Perspectief

Dit onderzoek van BMC is weer een stap in de goede richting. Het heeft ervoor gezorgd dat impactondernemen weer actief op de agenda is gezet door het ministerie. Binnen de City Deal Impact Ondernemen, die in Maart 2021 is ondertekend door ruim 80 partijen waaronder ook Impact Noord, is de beoogde verbindingsofficier ook opgenomen. Er is dus zeker beweging in het werkveld van impactondernemen in Nederland waar Impact Noord haar positie ook steeds verder uitbreidt. We zijn trots dat we aan dit grote onderzoek hebben kunnen bijdragen, zodat impactondernemen steeds weer op de agenda komt te staan