Na maanden van afwachten en afgelasten stond er eindelijk weer een live event op het programma: het eerste Avondcollege in 2020, uit een reeks van drie. Marloes Dekker van lid Up to Us modereerde de avond op maandag 14 september. Lector Duurzaam Financieel Management aan de Hanzehogeschool Margreet Boersma, en Hans Stegeman, Chief Investment Strategist bij Triodos Investment Management, deelden hun visie op de huidige macro-economische status in Nederland en daarbuiten. Ook werd de invloed van het coronavirus op de wereldwijde economie genuanceerd. Samenvattend: corona heeft zwakke plekken in ons economisch stelsel blootgelegd, maar willen we écht anders gaan ondernemen en werken? Dan moet er nog een hoop gebeuren.

Foto: Chico Bolt/Studio Spinlink

Iedereen is verantwoordelijk
Wie in die verandering dan een hoofdrol moet spelen, blijft lastig te zeggen. De economen die dit Avondcollege aan het woord waren, benoemen het als een wisselwerking tussen de overheid, politiek en het bedrijfsleven. Maar het valt niet te ontkennen dat iedereen die stemgerechtigd is, invloed heeft op wie er politiek mag bedrijven en dus iets voor het zeggen heeft. Als je je afvraagt wat je als individu kunt doen, is het vooral: stém, en stem op een partij die voor de lange termijn kiest. Ook kwam later aan bod waar de kansen liggen voor (impact-)ondernemers.

Hoe vrij is de vrije markt?
Margreet Boersma begon haar inleiding met de vraag hoe vrij onze vrije markt eigenlijk is. Het heeft ons (en andere Westerse landen) veel opgeleverd, maar ten koste van wat? Als een kledingfabrikant in Bangladesh waarschuwingen voor de slechte staat waarin zijn fabriek verkeert negeert, hij zijn medewerkers voor een hongerloontje en onder barre omstandigheden laat doorwerken, en als uiteindelijk deze fabriek instort, kunnen we ons afvragen of die dertienhonderd mensenlevens het waard waren een T-shirt van €9.99 te kunnen aanschaffen.

Neo-liberalisme
‘We zitten in een neo-liberaal paradigma,’ aldus Boersma. En dat paradigma is toe aan herdefiniëring. Nu zijn er twee hoofdrolspelers in dat systeem: de klant en de investeerder (de eigenaar, de bank, de aandeelhouder). En beide partijen hebben eisen. De klant wil zo goedkoop mogelijk de beste kwaliteit aanschaffen en de investeerder wil winstmaximalisatie. En daar worden bedrijven dus ook op gestuurd.

Verschuiving
Wat is er dan nodig? Er moet een verschuiving plaatsvinden, geeft Boersma aan, van individuele naar sociale verantwoordelijkheid van ondernemers. Met dat sociale perspectief zouden er ook betere keuzes gemaakt worden met betrekking tot de aarde, omdat iedereen een leefbare aarde nodig heeft. Daarnaast moet er een verschuiving plaatsvinden in het eigendomsrecht – daar is op zich niets mis mee, maar het uitgangspunt moet wel een duurzaam karakter hebben. Ook dient er meer lokaal te worden geconsumeerd vanuit een deeleconomie en is de vrije markt niet langer vrijblijvend, maar moet ook hierin duurzaamheid het achterliggende doel zijn. Conclusie: met geld kun je wel degelijk duurzaamheid sturen, maar als dingen pas in de toekomst spelen en niet accuut voor onze neus gebeuren, blijkt het lastig hierover verstrekkende beslissingen te nemen.

De kans voor structurele gedragsverandering
Corona was wél accuut, en is ook nog niet voorbij. Stegeman vertelt dat hij in juni al begon aan het schrijven van een post-corona stuk, terwijl het einde nog lang niet in beeld is. Toch geeft hij aan dat het belangrijk is om daarover na te denken. Want het idee het wordt wel weer normaal, is inmiddels achterhaald. Het gaat lang duren en wij moeten met zijn allen ons gedrag ook langer aanpassen. Dit is een kans om structureel ander gedrag aan te leren. Want feit is dat, als we bijvoorbeeld minder naar kantoor hoeven, er ook minder uitstoot van CO2 is.

Wat wordt er hersteld?
Het economische systeem is nu gestoeld op groei. En vooral niet op ontgroeiing. Dus wat gebeurt er zodra een recessie plaatsvindt? Er wordt geld in het herstel gepompt. En niet zo’n beetje ook. Maar liefst 20.000.000.000.000 (20 biljoen!) dollar is er tot nu toe wereldwijd geïnvesteerd in het behoud van de huidige economie – in slechts vier maanden. En het is niet eens een investering, want het grootste gedeelte zien de overheden waarschijnlijk niet meer terug (wie denkt er in deze tijden na over terugbetalen?). Een van de verschijnselen die zo’n crisis blootlegt, is dat zogenoemde ‘zombiebedrijven’ door steun van de overheid kunnen overleven, terwijl ze eigenlijk al niet levensvatbaar waren. Oftewel: het is niet houdbaar. Ideaal zou zijn als overheden dit moment aangrijpen om te kiezen welke bedrijven ze wel en niet willen redden. En dan doe je iets goeds met je geld. Dan kun je bouwen aan een langetermijnoplossing en de gevolgen van klimaatverandering structureel indammen (en de andere SDG’s naleven) en volgens de donuteconomie van Kate Raworth beleid voeren.

Een goed businessmodel
Wat blijft er over voor bedrijven, om te kunnen concurreren met corporates die de SDG’s aan hun laars lappen? ‘A f*cking better business model’, volgens Stegeman. Vanuit ondernemersperspectief kun je inzetten op een van de volgende transities:

1. Van fossiele naar hernieuwbare energie (denk aan waterstof)
2. Van transacties naar benutting (‘product als dienst-model’, denk aan Swapfiets)
3. Van bewuste veroudering naar waardebehoud (denk aan Patagonia, die gratis langskomen om te repareren)
4. Van dierlijke producten naar plantaardige voeding (denk aan Beyond Meat, De Vegetarische Slager)
5. Van extractieve naar regeneratieve economie (denk aan waterpurificatie of Common Land)
6. Van financiële naar sociale businessmodellen (denk aan social bonds en participatie, waarbij het financiële deel zeker moet blijven bestaan, maar niet meer leidend moet zijn)
7. Van redeneren vanuit businessmodellen naar gemeenschappelijke doelen (denk aan commons, samen bepalen wat het beste is voor bijvoorbeeld een stuk grond)

Ben je benieuwd naar het hele verhaal? Het avondcollege is als livestream (met dank aan Noorderlink) nog tot eind september terug te kijken via ons YouTube-kanaal. Heb je de smaak te pakken en wil je de volgende keer in de zaal zitten (met ruim opgezet, beperkt publiek) bij Mariah Mansvelt Beck of Guido van Staveren van Dijk? Koop dan snel je tickets!

Tegen een kleine vergoeding kun je de livestream volgen van de Impact Avondcolleges op 29 oktober en 24 november. Hou onze kanalen in de gaten voor meer informatie en tickets!

Bekijk het fotoalbum: